32632132 | با مجوز رسمی سازمان فنی و حرفه ای
قالی ایرانی نماد هنر و اصالت ایرانیان است. که جایگاه ویژه‌ای در سراسر جهان دارد. در واقع قالی ایرانی فقط یک کالای مصرفی نیست بلکه اثر هنری و فرهنگی است که تاریخ و هویت ملت ایران را بازتاب می‌دهد. خیلی از افراد دوست دارند که با انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی آشنا شوند تا بتوانند اصیل ترین نمونه‌ها را خریداری کنند.
در بافت فرش دستباف ایرانی طرح‌ها و نقوش جایگاه ویژه‌ای دارند و هر کدام ریشه در فرهنگ، جغرافیا و باورهای مناطق مردم کشور دارند. شناخت انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی برای علاقمندان به هنر فرش بافی، مجموعه داران و حتی خریداران فرش حائز اهمیت است. در این محتوا به بررسی کامل این طرح‌ها، دسته‌بندی‌ها و ویژگی‌های کلیدی هر یک می‌پردازیم.
در صورتی که به این مباحث علاقمند هستید و دوست دارید که به صورت تخصصی یاد بگیرید، می‌توانید در دوره آموزش قالی بافی آموزشگاه فنی و حرفه‌ای هنر افزا ثبت نام داشته باشید. در این دوره انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی به طور کامل به هنرجویان آموزش داده می‌شوند.
جایگاه طرح و نقش در قالی ایرانی
در قالی ایرانی طرح و نقش فقط جنبه تزیینی نداشته بلکه حامل پیام‌ها، نمادها و روایت های تاریخی متعددی است. نقوش فرش ایرانی معمولاً الهام گرفته از طبیعت، معماری، ادیان، افسانه‌ها و زندگی روزمره مردم می‌باشند. از لحاظ هنری هر نقش یک زبان تصویری است که احساسات و فرهنگ بافنده را انتقال می‌دهد.
دسته‌بندی کلی طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی
در ادامه قصد داریم که طی یک دسته بندی کامل انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی را به شما معرفی کنیم. کارشناسان فرش طرح‌ها را در چند گروه اصلی تقسیم بندی می‌کنند که هر کدام از این طرح‌ها زیرشاخه های فراوانی دارند.
طرح اسلیمی
طرح اسلیمی از پرکاربردترین و قدیمی‌ترین نقوش در قالی ایرانی است که شامل خطوط منحنی و مارپیچ می‌باشد. به طور پیوسته و هماهنگ این خطوط را در سراسر فرش مشاهده می‌کنید. طرح اسلیمی الهام گرفته از پیچک های گیاهی و نقوش اسلامی بوده که بیشتر در فرش های اصفهان، کاشان و تبریز به کار می‌رود. انواع مختلف طرح اسلیمی شامل اسلیمی ساده و اسلیمی دهان اژدری هستند.
طرح های ختایی
در نقش ختایی گل‌های خیالی و برگ های متقارن به صورت منظم در متن و حاشیه فرش به چشم می‌خورند. این نقش معمولاً با طرح اسلیمی ترکیب شده و جلوه با شکوهی به فرش می‌دهد. طرح ختایی نماد شکوفایی و زیبایی طبیعت است که بیشتر در فرش‌های کرمان، تبریز و قم پیاده سازی می‌شود.
طرح شاه عباسی
در میان انواع طرح ها و نقوش در قالی ایرانی طرح شاه عباسی بسیار مورد توجه واقع شده است. زیرا یکی از نمادین‌ترین نقوش فرش ایرانی است که در دوران صفویه و در زمان شاه عباس اول به شکوفایی رسید. در این طرح گل شاه عباسی یا لاله عباسی به شکل بزرگ و برجسته در متن فرش به چشم می‌خورد.
در خیلی از فرش‌های کاشان اصفهان و نایین طرح شاه عباسی دیده می‌شود. از مهمترین ویژگی‌های این طرح تقارن، ظرافت و ترکیب با اسلیمی و ختایی می‌باشد.
طرح‌های بته جقه
بته جقه یکی از شناخته شده ترین نمادهای هنر ایرانی است که در قالی بافی نیز مورد توجه واقع شده است. این نقش که شبیه به قطره خمیده یا سرو خمیده است، نماد زندگی پایداری و حرکت رو به رشد می‌باشد. بته جقه دارای تنوع در شکل بوده که شامل نمونه های بزرگ، خرقه‌ای و افشار می‌باشد. اکثر فرش‌های دست بافت کرمان، کاشان و خراسان دارای طرح‌های بته جقه هستند.
طرح لچک و ترنج
در میان انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی این طرح ظاهر خاصی دارد. در این طرح یک ترنج مرکزی در وسط فرش قرار گرفته و چهار لچک یعنی گوشه در اطراف آن به چشم می‌خورند. این ترکیب یکی از رایج‌ترین ساختارها در فرش ایرانی است که تعادل و نظم کیهانی را نشان می‌دهد. معمولاً قالی‌های کاشان، اصفهان و تبریز از این طرح برخوردار هستند.
طرح‌های افشان
در طرح افشان نقش‌ها به شکل پراکنده و بدون تمرکز در مرکز فرش پخش می‌شوند. به طوری که هیچ نقطه خالی در فرش به چشم نمی‌آید. این طرح‌ها دارای ویژگی‌هایی مانند: آزادی در طراحی بدون محور مرکزی هستند که در شهرهای اصفهان، تبریز و نایین به آن ها توجه زیادی شده است.
طرح‌های شکارگاه
طرح شکارگاه از داستان ها و صحنه های شکار پادشاهان و اشراف الهام گرفته شده. در این فرش‌ها اسب‌ها، سوارکاران، شکارچیان و حیوانات وحشی به زیباترین شکل به تصویر کشیده شده‌اند.
اگر در میان انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی به دنبال طرحی هستید که نماد قدرت شجاعت و شکوه باشد، قطعاً طرح شکارگاه را به شما توصیه می‌کنیم. شهرهای بافنده این طرح معمولاً اصفهان، قم و تبریز هستند.
طرح ترکمن و عشایری
فرش‌های ترکمن و عشایری دارای نقوش هندسی و رنگ‌های گرم و تند هستند. این طرح‌ها معمولاً ساده‌تر اما اصیل و ریشه‌دار می‌باشند. فرش‌های با طرح ترکمن و عشایر نماد زندگی کوچ نشینی و پیوند با طبیعت هستند که بیشتر در مناطق ترکمن صحرا قشقایی و بختیاری دیده می‌شوند.
طرح محرابی
این طرح برگرفته از محراب مساجد بوده و معمولاً در قالیچه‌های نماز به کار می‌رود که در بخش بالای آن قندیل یا گلدان نیز دیده می‌شود. بیشتر قالیچه‌های دستبافت مذهبی و سنتی این طرح‌ها را دارند و شهرهای قم و کاشان تبریز به سراغ آن می‌روند.
طرح گلدانی
انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی هر یک زیبایی خاص خود را دارند. در طرح گلدانی یه گلدان بزرگ در مرکز یا پایین فرش قرار می‌گیرد و شاخه‌ها و گل‌ها به صورت متقارن از آن گلدان بیرون می‌آیند. این طرح الهام گرفته از باغ ایرانی است که در کرمان و تبریز مورد توجه قالیبافان قرار گرفته است.
نقش رنگ در طرح قالی ایرانی چیست؟
رنگ بندی در فرش ایرانی مکمل نقش‌ها و طرح‌های مختلف است. رنگ‌ها معمولاً از مواد طبیعی مانند گیاهان، ریشه‌ها و پوست درختان استخراج می‌شوند انتخاب رنگ ضمن اینکه باعث ایجاد زیبایی می‌شود بلکه نماد و معنای خاصی را انتقال می‌دهد. برخی از رنگ‌های پرکاربرد در فرش ایرانی که نماد خاصی دارند عبارتند از؛
- قرمز نماد شادی و عشق
- آبی نماد آرامش و معنویت
- سبز نماد زندگی و ایمان
- طلا نماد شکوه و ثروت
سخن آخر
با مطالعه این مطلب اطلاعات کاملی در رابطه با انواع طرح‌ها و نقوش در قالی ایرانی به دست آوردید. برای اینکه در این زمینه به فردی متخصص تبدیل شوید و بتوانید قالی‌بافی را به طور حرفه‌ای ادامه دهید، آموزشگاه فنی و حرفه‌ای هنر افزا با اساتید متخصص دانشگاهی در خدمت شما است تا بعد از اتمام دوره قالی بافی مدرک معتبر فنی و حرفه‌ای را به شما اعطا کند.
