آموزشگاه فنی و حرفه ای هنر افزا | با مجوز رسمی سازمان فنی و حرفه ای
اگر قصد دارید که دوره گوهر تراشی را پشت سر بگذارید، قبل از هر چیز باید با وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی آشنا شوید. آموزشگاه فنی و حرفه ای هنر افزا یکی از معتبرترین آموزشگاه‌های کشور است که این دوره را برگزار می‌کند. در این محتوا لیست کاملی از لوازم مورد نیاز برای گوهر تراشی را ارائه می‌کنیم که این لوازم شامل تجهیزات اصلی، ابزار دقیق و لوازم مصرفی هستند. با آگاهی از لوازم مورد نیاز گوهر تراشی می‌توانید راحت‌تر در دوره شرکت داشته باشید و با دید بهتری فرایند یادگیری را پشت سر بگذارید.
چرا داشتن لیست تجهیزات استاندارد گوهر تراشی مهم است؟
وسایل گوهر تراشی تنها ابزار کار نیستند؛ بلکه پایه و اساس کیفیت نتیجه نهایی به شمار می‌روند. حتی اگر سنگ‌های باارزش و مهارت بالایی داشته باشید، بدون تجهیزات استاندارد نمی‌توانید ظرافت لازم را در تراش ایجاد کنید.
از سوی دیگر، ابزار غیراستاندارد یا فرسوده باعث ترک خوردن سنگ، کاهش دقت و در نهایت هدر رفتن زمان و هزینه می‌شود. انتخاب درست ابزار یعنی صرفه جویی، کیفیت بالا و رضایت هنرجو یا مشتری.
دسته بندی کلی وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی
وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی را می‌توان در چهار گروه اصلی تقسیم کرد که عبارتند از؛
- دستگاه ها و ماشین‌های اصلی تراش و برش
- ابزارهای دستی و جانبی
- مواد مصرفی و پرداخت کاری
- وسایل ایمنی و نگهداری کارگاه
در ادامه مطلب هرکدام از این دسته بندی ها را به تفصیل بررسی خواهیم کرد؛
دستگاه ها و ماشین های اصلی گوهر تراشی
وقتی صحبت از وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی می‌شود، اولین چیزی که باید آن را بشناسید، ماشین ها و دستگاه های اصلی گوهر تراشی هستند که در ادامه هر یک را به طور جداگانه معرفی کرده‌ایم؛
اره اسلب (Slab Saw)
نخستین مرحله در گوهرتراشی، برش سنگ خام به قطعات قابل تراش است. اره اسلب، دستگاهی با تیغه‌ی الماسه است که سنگ‌های بزرگ را به برش‌های صفحه‌ای تبدیل می‌کند.
نکته مهم در خرید اره اسلب، قدرت موتور، اندازه تیغه و سیستم خنک‌کننده آبی است. دستگاه‌های بدون سیستم آب‌رسانی، عمر تیغه را کاهش می‌دهند و احتمال ترک خوردن سنگ را بالا می‌برند.
اره تریم (Trim Saw)
بعد از برش اصلی، برای جدا کردن قطعات کوچک‌تر و شکل‌دهی اولیه از اره تریم استفاده می‌شود. این اره نسبت به اسلب سایز کوچکتری دارد و برای برش‌های ظریف‌تر مثل آماده‌سازی نگین‌ها بسیار کاربردی است. داشتن چند تیغه با قطرهای مختلف به افزایش دقت کمک می‌کند.
دستگاه تراش یا ماشین کابینگ (Cabochon Machine)
قلب تپنده هر کارگاه گوهر تراشی، ماشین تراش یا کابینگ است. این دستگاه دارای چند چرخ الماسه با شماره‌های مختلف (از زبر تا نرم) است که مرحله‌به‌مرحله سنگ را شکل می‌دهند.
ماشین‌های کابینگ معمولاً شامل: چرخ تراش اولیه (برای فرم‌دهی)، چرخ‌های سنباده (برای صاف کردن سطح) و چرخ پولیش (برای درخشش نهایی) هستند. در مدل‌های حرفه‌ای‌تر، سیستم آب و حفاظ ایمنی نیز روی دستگاه تعبیه شده تا سنگ بیش از حد داغ نشود.
ابزارهای دستی و جانبی
ابزارهای دستی و جانبی نیز در لیست وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی قرار می‌گیرند که البته هر یک کارکرد خاص خود را داشته و دارای ویژگی های منحصر به فرد هستند. این ابزارها شامل موارد زیر می‌شوند؛
موم و چوب دوپ (Dop Stick & Dop Wax)
در هنگام تراش، نگه داشتن سنگ با دست دشوار است. چوب دوپ و موم مخصوص، برای چسباندن سنگ به دسته استفاده می‌شود تا بتوان آن را روی چرخ تراش به راحتی کنترل کرد. برای سنگ‌های کوچک، استفاده از دوپ استیک باعث افزایش دقت و جلوگیری از لرزش می‌شود.
شابلون و قالب طرح (Templates)
برای تمرین شکل‌های مختلف نگین (مثل بیضی، دایره، اشکی یا مربعی) از شابلون‌های فلزی یا پلاستیکی استفاده می‌شود. این ابزارها مخصوص هنرجویان مبتدی هستند تا فرم‌ها دقیق‌تر و متقارن‌تر تراش داده شوند.
کولیس یا کالیر دیجیتال
ابزاری ضروری برای اندازه‌گیری دقیق ابعاد نگین است. در گوهر تراشی حرفه‌ای، حتی دهم میلی‌متر اهمیت دارد؛ بنابراین داشتن کولیس دیجیتال برای کنترل قطر، ارتفاع و تقارن سنگ ضروری است.
فرزهای الماسه و قلم های حکاکی
فرزها برای تراش‌های ظریف، طراحی سطح سنگ و پرداخت قسمت‌های کوچک کاربرد دارند. در کارگاه‌های پیشرفته از فرزهای الماسه با اندازه‌های متنوع برای حکاکی هنری و برش جزئی استفاده می‌شود.
مواد مصرفی و وسایل پرداخت کاری
با شرکت در ورکشاپ گوهر تراشی با تمام وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی آشنا می‌شوید. از جمله لوازم کاربردی، مواد مصرفی و وسایل پرداخت کاری هستند که در زیر به آن ها اشاره کرده‌ایم؛
پودر پولیش (Polishing Compounds)
در آخرین مرحله‌ی تراش، از پودرهایی مانند اکسید آلومینیوم، اکسید کروم یا سرخ اکسید آهن برای درخشندگی و شفافیت سطح سنگ استفاده می‌شود. انتخاب نوع پودر بستگی به جنس سنگ دارد.
چرخ‌های نمدی یا فوم
برای اجرای مرحله نهایی پولیش به کار می‌روند. این چرخ‌ها در تماس با پودر پولیش، سطح سنگ را صیقلی و درخشان می‌کنند.
در آموزشگاه‌ها بهتر است برای هر نوع سنگ (مثلاً کوارتز، عقیق یا فیروزه) چرخ مخصوص جداگانه استفاده شود تا آلودگی رنگی ایجاد نشود. در آموزشگاه فنی و حرفه ای هنر افزا دقیقا همین اصل حاکم است.
کاغذ سنباده و ورق‌های سایش
در مراحل اولیه و تمرینی، سنباده‌های شماره ۳۲۰ تا ۱۲۰۰ استفاده می‌شود. برای تمرین هنرجویان، استفاده از سنباده‌های دستی روی سنگ‌های نرم‌تر پیشنهاد می‌شود تا کنترل بیشتری داشته باشند.
همچنین بخوانید: چگونه گوهر اصل را از بدل تشخیص دهیم؟
تجهیزات ایمنی و نگهداری
هیچ کارگاه گوهرتراشی بدون تجهیزات ایمنی نباید فعالیت کند. گرد سنگ‌ها می‌تواند به ریه آسیب برساند و تراش بدون حفاظ خطرناک است. تجهیزات ایمنی برای گوهر تراشی عبارتند از؛
- عینک محافظ یا شیلد ایمنی
- ماسک فیلتردار یا تهویه موضعی
- دستکش ضدبرش
- پیشبند ضدآب و کف پوش غیرلغزنده
- سیستم جمع آوری گرد و غبار (Vacuum)
- نورپردازی مناسب میز کار
- قفسه مخصوص سنگ‌ها و ابزار کوچک
- جعبه کمک های اولیه و خاموش کننده آتش
نکات انتخاب و خرید وسایل گوهر تراشی
بعد از اینکه با وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی آشنا شدید، باید نکات مهم در راستای خرید این لوازم را بدانید که در جدول زیر به این نکات اشاره کرده‌ایم؛
| نکته | توضیح کوتاه |
| برند و خدمات پس از فروش | دستگاه هایی با قطعات و تیغه های در دسترس بهتر هستند. |
| سیستم آب رسانی | آب برای کاهش حرارت و جلوگیری از ترک خوردن سنگ ضروری است. |
| انتخاب ابزار میان رده | برای شروع، ابزار متوسط کافی است؛ تمرکز بر روش درست استفاده مهم تر است. |
| صدا و لرزش دستگاه | لرزش کم و پایه محکم، دقت تراش را بالا می‌برد |
| ابزار مناسب سنگ | هر نوع سنگ نیاز به ابزار مخصوص خود دارد. (مثلاً فیروزه نرم تر از عقیق) |
سخن آخر
شاید در ظاهر، وسایل مورد نیاز برای گوهر تراشی طولانی به نظر برسند! اما استفاده از هر کدام از این لوازم در راستای افزایش کیفیت و ایمنی کار الزامی است. فراموش نکنید که در گوهر تراشی صبر و ظرافت از هر دستگاه و وسیله‌ای مهم‌تر است.
